پَرَنده یا مُرغ به جانوران مهرهداری گفته میشود که بدنی پوشیده از پر دارند، خونگرم اند، بال دارند، روی دوپا راه میروند و تخم میگذارند.
![]() |
بیشتر پرندگان توانایی پرواز دارند. نزدیک به ۱۰،۰۰۰ گونه پرنده در سراسر جهان وجود دارد. این جانوران پرتنوع ترین نوع مهرهداران چهاراندامیاند و از قطب شمال گرفته تا قطب جنوب میتوان گونهای از پرندگان را پیدا کرد.
|
کوچکترین گونه زنده از پرندهها، مرغ پر زنبوری با پهنای ۵ سانتیمتر (۲ اینچ) و بزرگترین آنها شترمرغ با بزرگی ۲٫۷۵ متر (۹ پا) است.
![]() |
فسیلهای باقی مانده گواه آن است که سرچشمه پرندگان به دایناسورهای دوپا، نزدیک به ۱۶۰ میلیون سال پیش، در دوران ژوراسیک باز میگردد.
![]() |
دیرینشناسان بر این باورند که پرندگان تنها کلاد دایناسورهایند که از انقراض دوران سوم کرتاسه در ۶۵٫۵ میلیون سال پیش، جان سالم به در بردهاند.
![]() |
قلب پرندگان چهارحفرهای و خم آئورت به سمت راست است. استخوانهای سر به هم جوشخورده و در استخوان پسسری تنها یک (مهره -مفصل) دارند. در این مهرهداران ۹ کیسه هوایی متصل به ششها وجود دارد، استخوانها به جهت کاهش وزن مجوف شدهاند. کالبدشناسی ظاهری یک پرنده: ۱-منقار ۲-تارُک ۳-عنبیه ۴-مردمک ۵-روتنه ۶-پوشپرهای کوچک ۷-سرشانه ۸-پوشپرهای وسطی ۹-شاهپر ۱۰-پشت ۱۱-پرهای کناری ۱۲-دمگاه ۱۳-ران ۱۴-ساقمچ ۱۵-ساق ۱۶-پا ۱۷-درشتنی ۱۸-سطح شکمی ۱۹-پهلو ۲۰-سینه ۲۱-گلو (اگر برجسته باشد: طوق) ۲۲-آویزک
![]() |
چشمها بزرگ است و حس بینایی قویترین حس آنها است. در تصویر زیر پلک زدن پرده را می بینید.
![]() |
امروزه پرندگان با این ویژگیها شناخته میشوند: منقار و بدنی پوشیده از پر دارند، دندان ندارند، تخمهایی با پوسته سخت میگذارند، سوختوساز بالا، قلب چهارحفرهای، استخوانبندی نیرومند و همزمان سبکی دارند.
![]() |
امروزه تمامی پرندگان زنده دو بال دارند. در پرندگان زائدههای حرکتی پشتی برای راه رفتن، نشستن و یا شناکردن سازگاری یافتهاست و زائدههای حرکتی جلویی به صورت بال تغییر شکل یافته. به این ترتیب بال یک عضو پیشرفته و تکامل یافتهاست که و به بیشتر پرندگان توان پرواز میدهد.
|
سینهپهنان، پنگوئنها و گونههای انگشت شماری از پرندگان توان پرواز ندارند. دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی پرندگان بسیار ویژهاست و به خوبی به نیازهای آنها برای پرواز پاسخ میدهد.
![]() |
برخی پرندگان مانند کلاغیان و طوطیسانان در میان باهوش ترین گونههای جانوران جای میگیرند. دیده شده که برخی پرندگان توان ساخت و کاربرد ابزارها را دارند. همچنین بسیاری از گونههایی که زندگی اجتماعی دارند آشکارا دانش خود را در اختیار نسلهای بعد قرار میدهند.
![]() |
گونههای زیادی از پرندگان سالانه مهاجرتهای طولانی دارند و بسیاری هم بجای مهاجرت طولانی، جابجاییهای کوتاه اما نامرتب دارند. پرندگان موجوداتی اجتماعی اند و با همدیگر از راه نشانهها، صداها، آوازها، شرکت در رفتارهای اجتماعی، شکار، جنگ و مبارزه و یورش دسته جمعی به دیگر درندگان (معمولاً برای حفاظت از خود) با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند.
![]() |
برخی پرندگان کاربرد اقتصادی مهمی دارند و به عنوان یک منبع غذایی مهم در از راه شکار یا پرورش در مزرعهها بدست میآیند. پرندگان آوازخوان و طوطیسانان بیشتر به عنوان حیوان خانگی کاربرد دارند.
![]() |
کاربرد دیگر پرندگان در تهیه کود مرغی است. پرندگان در فرهنگ، مذهب، شعر و موسیقی انسانها وارد گشتهاند و به زندگی ما پیوند خوردهاند.
![]() |
در نتیجه رفتارهای انسانها از سده ۱۷ میلادی به این سو ۱۲۰ تا ۱۳۰ گونه از پرندهها منقرض شدهاند و صدها گونه هم پیش از سده ۱۷ از دست رفته بودند. امروزه با وجود آنکه تلاشهایی در زمینه نگهداری و حمایت از پرندگان صورت گرفته با این حال ۱،۲۰۰ گونه از آنها همچنان رو به انقراض اند.
![]() |
جزیره دانش قسمت سی و نهم |