پَرَنده یا مُرغ به جانوران مهره‌داری گفته می‌شود که بدنی پوشیده از پر دارند، خونگرم اند، بال دارند، روی دوپا راه می‌روند و تخم می‌گذارند.

بیشتر پرندگان توانایی پرواز دارند. نزدیک به ۱۰،۰۰۰ گونه پرنده در سراسر جهان وجود دارد. این جانوران پرتنوع ترین نوع مهره‌داران چهاراندامی‌اند و از قطب شمال گرفته تا قطب جنوب می‌توان گونه‌ای از پرندگان را پیدا کرد.

کوچکترین گونه زنده از پرنده‌ها، مرغ پر زنبوری با پهنای ۵ سانتی‌متر (۲ اینچ) و بزرگترین آن‌ها شترمرغ با بزرگی ۲٫۷۵ متر (۹ پا) است.

فسیل‌های باقی مانده گواه آن است که سرچشمه پرندگان به دایناسورهای دوپا، نزدیک به ۱۶۰ میلیون سال پیش، در دوران ژوراسیک باز می‌گردد.

دیرین‌شناسان بر این باورند که پرندگان تنها کلاد دایناسورهایند که از انقراض دوران سوم کرتاسه در ۶۵٫۵ میلیون سال پیش، جان سالم به در برده‌اند.

قلب پرندگان چهارحفره‌ای و خم آئورت به سمت راست است. استخوان‌های سر به هم جوش‌خورده و در استخوان پس‌سری تنها یک (مهره -مفصل) دارند. در این مهره‌داران ۹ کیسه هوایی متصل به شش‌ها وجود دارد، استخوان‌ها به جهت کاهش وزن مجوف شده‌اند. کالبدشناسی ظاهری یک پرنده: ۱-منقار ۲-تارُک ۳-عنبیه ۴-مردمک ۵-روتنه ۶-پوشپرهای کوچک ۷-سرشانه ۸-پوشپرهای وسطی ۹-شاه‌پر ۱۰-پشت ۱۱-پرهای کناری ۱۲-دمگاه ۱۳-ران ۱۴-ساق‌مچ ۱۵-ساق ۱۶-پا ۱۷-درشت‌نی ۱۸-سطح شکمی ۱۹-پهلو ۲۰-سینه ۲۱-گلو (اگر برجسته باشد: طوق) ۲۲-آویزک

چشم‌ها بزرگ است و حس بینایی قوی‌ترین حس آن‌ها است. در تصویر زیر پلک زدن پرده را می بینید.

امروزه پرندگان با این ویژگی‌ها شناخته می‌شوند: منقار و بدنی پوشیده از پر دارند، دندان ندارند، تخم‌هایی با پوسته سخت می‌گذارند، سوخت‌وساز بالا، قلب چهارحفره‌ای، استخوان‌بندی نیرومند و همزمان سبکی دارند.

 امروزه تمامی پرندگان زنده دو بال دارند. در پرندگان زائده‌های حرکتی پشتی برای راه رفتن، نشستن و یا شناکردن سازگاری یافته‌است و زائده‌های حرکتی جلویی به صورت بال تغییر شکل یافته. به این ترتیب بال یک عضو پیشرفته و تکامل یافته‌است که و به بیشتر پرندگان توان پرواز می‌دهد.

سینه‌پهنان، پنگوئن‌ها و گونه‌های انگشت شماری از پرندگان توان پرواز ندارند. دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی پرندگان بسیار ویژه‌است و به خوبی به نیازهای آن‌ها برای پرواز پاسخ می‌دهد.

برخی پرندگان مانند کلاغیان و طوطی‌سانان در میان باهوش ترین گونه‌های جانوران جای می‌گیرند. دیده شده که برخی پرندگان توان ساخت و کاربرد ابزارها را دارند. همچنین بسیاری از گونه‌هایی که زندگی اجتماعی دارند آشکارا دانش خود را در اختیار نسل‌های بعد قرار می‌دهند.

گونه‌های زیادی از پرندگان سالانه مهاجرت‌های طولانی دارند و بسیاری هم بجای مهاجرت طولانی، جابجایی‌های کوتاه اما نامرتب دارند. پرندگان موجوداتی اجتماعی اند و با همدیگر از راه نشانه‌ها، صداها، آوازها، شرکت در رفتارهای اجتماعی، شکار، جنگ و مبارزه و یورش دسته جمعی به دیگر درندگان (معمولاً برای حفاظت از خود) با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.

برخی پرندگان کاربرد اقتصادی مهمی دارند و به عنوان یک منبع غذایی مهم در از راه شکار یا پرورش در مزرعه‌ها بدست می‌آیند. پرندگان آوازخوان و طوطی‌سانان بیشتر به عنوان حیوان خانگی کاربرد دارند.

کاربرد دیگر پرندگان در تهیه کود مرغی است. پرندگان در فرهنگ، مذهب، شعر و موسیقی انسان‌ها وارد گشته‌اند و به زندگی ما پیوند خورده‌اند.

در نتیجه رفتارهای انسان‌ها از سده ۱۷ میلادی به این سو ۱۲۰ تا ۱۳۰ گونه از پرنده‌ها منقرض شده‌اند و صدها گونه هم پیش از سده ۱۷ از دست رفته بودند. امروزه با وجود آنکه تلاش‌هایی در زمینه نگهداری و حمایت از پرندگان صورت گرفته با این حال ۱،۲۰۰ گونه از آن‌ها همچنان رو به انقراض اند.